Eleştirmenler, Afganistan’ın COP27’den çıkarılmasından yakınıyor

Afgan iklim aktivisti Abdulhadi Achakzai, geçtiğimiz günlerde Mısır’ın tatil kenti Şarm El-Şeyh’te düzenlenen Birleşmiş Milletler COP27 iklim konferansında ülkesinin tek temsilcisiydi.

Güney Asya ülkesi, Taliban’ın 20 yıl sonra geçen Ağustos ayında yeniden iktidara gelmesinden bu yana diplomatik olarak izole kaldığı için zirveden çıkarıldı.

İklim zirvesi 6 Kasım’da başladığında, Afganistan’daki BM misyonu, ülkenin “iklim şoklarına karşı en az hazırlıklı olanlardan biri” olduğunu söyleyerek acil toplu iklim eylemi çağrısında bulundu.

Afganistan’ın, geçim kaynaklarını ve altyapıyı etkileyen sık sık kuraklık, ani sel ve toprak kaymalarıyla karşı karşıya kalmasıyla, iklimle ilgili tehditlerden dünyada en çok etkilenen altıncı ülke olduğunu da sözlerine ekledi.

Uluslararası zirvede ülkesinin gayri resmi temsilcisi olan Achakzai, delegeleri Afganistan’daki iklim krizi hakkında eğitme ve konuyu katılımcıların gündemine getirme fırsatı buldu.

Uzmanlar, ülkede sık sık meydana gelen doğal afetlerden iklim değişikliğini sorumlu tutuyor ve sorunu çözmek için uluslararası fon çağrısında bulunuyorlar.

“Tanıştığım herkesi durdurup onlara ‘Afganistan’ı duydunuz mu?’ diye sorardım. Başkent Kabil merkezli bir STK olan Çevre Gönüllüsü Ağı’nın (EVN) direktörü Achakzai, “Daha sonra onlara ülkemizdeki durumu, insanlarımızın iklim değişikliği nedeniyle çektiği acıları anlatırdım” dedi.

Kâr amacı gütmeyen kuruluş, ilçe çapında iklim sorunları hakkında farkındalık ve eğitim getirmek için çalışıyor.

Achakzai Al Jazeera’ya, “Afganistan’ın iklim değişikliğinden etkilenen en savunmasız ülkeler arasında olduğunu söylediğimde herkes benimle aynı fikirde görünüyor, ancak çok azı harekete geçmeye istekliydi” dedi.

Fonlar kurudu

Uluslararası kuruluşlar ve paydaşlar, şu anda 38 milyonluk bir ülkeyi yöneten Taliban ile ilişki kurmaktan çekiniyor. Hem kalkınma projeleri hem de iklim projeleri için sağlanan fon, uluslararası yaptırımlar nedeniyle kurudu.

Taliban, 10 Kasım’da düzenlediği basın toplantısında COP27’den çıkarılmaktan duyduğu hayal kırıklığını dile getirdi.

Afganistan Ulusal Çevre Koruma Ajansı’nın (NEPA) başkan vekili Hafız Aziz Rahman, Afganistan’ın konferanstan dışlanmasını eleştirerek, “İklim değişikliğinin ulusal sınırları yok ve konu siyasileştirilmemeliydi” dedi.

Rahman, ülkenin iklim değişikliğine neden olmada neredeyse hiç rol oynamamasına rağmen, Afganistan’ı sık sık kasıp kavuran kuraklıkların altını çizdi.

BM Genel Sekreteri’nin Afganistan özel temsilci yardımcısı Ramiz Alakbarov, ülkenin iklim sorunlarına acilen dikkat edilmesi gerektiği konusunda hemfikir.

“Afganistan için şimdi harekete geçilmesi gerekiyor. Bekleyemeyiz. Afganların bekleyecek vakti yok. Alakbarov, “Afganistan için sürdürülebilir bir gelecek için çalışmak için tüm tarafların ortak bir zemin ve ortak neden bulması gerekecek” dedi.

“Ayrıca açık olmalıyız: bu sorun Afganistan’a özgü değil. Bu daha büyük bir bölgesel mesele ve şimdi Afganistan’da harekete geçmemek, tüm bölge için iklim eyleminde önemli bir gerileme yaratacaktır.”

Ancak Afganistan’daki iklim çözümleri için uluslararası fon, geçen yıldan bu yana büyük ölçüde azaldı.

Afgan çevre ajansı NEPA, Ağustos ayında uluslararası toplumun Taliban’ın devralmasından bu yana 805 milyon dolar değerinde 32 çevre koruma projesini durdurduğunu açıkladı.

İklim diyaloğundan dışlanma

Bu arada Afgan akademik ve bilim camiası, Afganistan’ı iklim stratejisi konulu diyalogdan dışlamanın korkunç sonuçları olacağı konusunda uyarıda bulunuyor.

Almanya’daki Stuttgart Üniversitesi’nde Afgan iklim bilimcisi ve yardımcı araştırmacı olan Najibullah Sadid, “Acil iklim endişelerinden bazıları, sık görülen kuraklıklar ve ani seller, ardından orman yangınları [ve] buzulların küçülmesidir” dedi.

Sadid, çoğu Afgan’ın geçim ve ekonomi için tarıma bel bağladığından, iklim değişikliğinin neden olduğu kuraklık ve sellerin geçim kaynaklarını önemli ölçüde etkileyerek ülkedeki gıda güvensizliğini ağırlaştırdığını da sözlerine ekledi.

BM İnsani İşler Koordinasyon Ofisi tarafından kaydedilen verilere göre, yalnızca bu yıl Afganistan genelinde 223.000’den fazla Afgan doğal afetlerden etkilendi. Bu arada Save the Children, yaklaşık 13 milyon çocuğun kuraklık ve seller gibi aşırı hava olaylarından etkileneceğini tahmin ediyor.

İklim değişikliğinin etkisi, ağır bir insani kriz ve ekonomik çöküşle karşı karşıya olan ülkede durumu daha da kötüleştirecek.

Uzmanlar, Afganistan’ın 1950 ile 2010 yılları arasında küresel ortalamanın iki katı olan 1,8°C’lik bir sıcaklık artışı gördüğü için iklim uyumuna olan ihtiyacı vurguladı.

Kabil Politeknik Üniversitesi’nde su yönetimi uzmanı ve öğretim görevlisi olan Mohammad Assem Mayar, “Kuraklığa dayanıklı sulu tarım alanlarının genişletilmesi gibi hayat kurtaran uyum mekanizmalarına bakmamız önemlidir” dedi.

Ancak uzmanlar, uluslararası fon eksikliğinin Afganistan’ın iklim değişikliğine karşı mücadelesinde büyük bir engel olduğunu söylüyor.

Mayar, yaptırımlar nedeniyle uluslararası kuruluşların kullandığı yöntemlere atıfta bulunarak, “Mevcut nakit transfer mekanizmaları aracılığıyla Afganistan’a aktarılabilen ve giderek azalan iklim değişikliği uyum fonlarının artırılmasına ihtiyaç var” dedi.

İklim uyum finansmanı, yerel toplulukların değişen çevrelerine uyum sağlamasına yardımcı olan belirli projelere verilen desteği ifade eder. Mayar, “Örneğin, sulu tarım alanlarının genişletilmesinin yanı sıra, küçük rezervuarların inşa edilmesi ve su tasarrufu sağlayan teknolojilerin getirilmesiyle kuraklığın etkisi azaltılabilir” dedi. “Benzer şekilde, taşkınlar için, derivasyon barajları, havza yönetimi ve birkaç küçük rezervuar, akış zirvesini azaltmaya yardımcı olabilir.”

Uluslararası topluma, iklim değişikliğinden ciddi şekilde etkilenen kırsal topluluklara ulaşmak için BM kuruluşları aracılığıyla projeleri sürdürmesi için yalvardı.

Mayar, “Afganistan’ı tecrit etmek, halkını cezalandırmak anlamına gelecek ki bu adil değil” dedi. “İklim değişikliği durmayacak ve uyum desteği olmadan, Afgan halkını yavaş yavaş ölüm cezasına çarptırmaya benziyor.”